پخش زنده
امروز: -
گزارش مکتوب
ساخت‌وساز در شمال آزادراه قزوین، فرصت یا تهدید
مصوبه سال ۸۷ شورای عالی معماری و شهرسازی، در کلان‌شهر دانستن شهرهای دارای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت، رویای کلان‌شهر شدن قزوین را به تعبیر نزدیک‌تر کرد.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز قزوین، در دو دهه اخیر، شهر قزوین، از جنوب، شمال، شرق و غرب توسعه پیدا کرده است؛ اما ساخت و سازهای بی‌رویه، شهر را مهیای بهره‌مندی از این عنوان (توسعه) نمی‌کند.
اضافه شدن نواحی منفصل شهری که در واقع بلعیدن زمین‌های مرغوب کشاورزی از سمت جنوب به پیکره قزوین بود هم گویا، دردی دوا نکرد. بعد از آن، با این توجیه که شهر قزوین، در حصار باغستان سنتی است، فقط از شمال قابلیت توسعه دارد؛ زمزمه تفکیک اراضی شمال آزادراه به گوش رسید.
اواخر دهه 80 بود که برخی مدیران از اختصاص قسمتی از زمین‌های شهر برای احداث باغ‌ویلا خبر دادند؛ اراضی شمال آزادراه قزوین - رشت برای اینگونه ساخت‌وساز انتخاب شد. البته مخالفت‌هایی هم مطرح بود که خبر از احتمال سوءاستفاده (بورس بازی زمین) در این مناطق می‌داد.
اما تنش وقتی بالا گرفت که شنیده شد زمین‌های مرغوب شمال آزادراه، از کشاورزان خریداری شده و مالکان، مترصد تفکیک زمین و اخذ مجوزند.
از آن زمان تاکنون، توسعه شمال شهر محل بحث‌ها و جدل‌های شهری است؛ به نظر می‌رسد کلان‌شهر شدن قزوین هم دیگر موضوعیت ندارد.
برخی مدیران شهری آن را در راستای توازن فیزیکی شهر می‌دانند، عده‌ای خواسته زمین‌داران منطقه، برای ویلاهای شخصی آنرا مناسب می دانند و گاهی کسانی از جمله نمایندگان ادوار مجلس، آن را عامل دوپاره شدن شهر عنوان می‌کنند.
سردرگمی اعضای تعاونی‌ها دراراضی عظیمیه
تقریبا بیش از سه دهه است که تعیین تکلیف اراضی ۳۳۰ هکتاری شهرک عظیمیه شهر قزوین در شمال این شهر انجام نشده و این در حالی است که بیشتر اعضای تعاونی‌ها را کارگران تشکیل می‌دهند.
موضوع مشکلات اراضی 330 هکتاری عظیمیه قزوین از جمله موضوعاتی است که مردم آن منطقه سال‌های متوالی با آن روبه‌رو هستند.
اجرای تاسیسات زیربنایی شامل خط انتقال مخزن، سرویس شبکه توزیع، چاه‌های آب، خط انتقال، تصفیه‌خانه، خطوط انتقال برق و گاز و آماده‌سازی زیرساخت‌های تاسیساتی در منطقه عظیمیه، هزینه‌هایی را دربردارد که بی توجه به این زیرساخت‌ها، موجب انتقاد خریداران زمین و تعاونی های این منطقه شده است.
یکی از اعضای تعاونی معروف به ( نُه‌گانه) اراضی عظیمیه قزوین به عمده مشکلات این منطقه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: سال‌هاست قول ساخت مسکن در این منطقه به ما داده شده است در حالیکه هیچ‌گونه زیرساختی و خدمات زیربنایی از جمله آب ، برق ، گاز و... در این منطقه وجود ندارد.
وقتی بحث برقرسانی به این منطقه را با مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان قزوین مطرح کردم اقای سعید بهادی وند چگینی می گوید: با توجه به هزینه ها، برق رسانی به این منطقه بسیار زمان بر خواهد بود.
آقای اکبری عضو تعاونی می‌گوید: براساس اظهارنظرهای مسئولان شرکت آب، آبی در دسترس نیست که بتوان به منطقه عظیمیه آبرسانی شود و در صورت اختصاص آب از سد طالقان به استان، آب به این منطقه داده می‌شود.که این مسئله نیز تا حداقل ده سال آینده بعید بنظر می رسد .
تامین آب مهمترین مشکل منطقه عظیمیه
عضو دیگر تعاونی نه‌گانه اراضی عظیمیه قزوین می گوید: مسئولان شرکت آب منطقه‌ای عنوان می‌کنند که فعلا بودجه‌ای برای آبرسانی به منطقه عظیمه اختصاص نیافته که که بتوانیم تأسیسات آن را راه‌اندازی کنیم؛ براساس اظهارنظرهای مسئولان ، آب باید از سد طالقان اختصاص داده شود.
آقای کاکاوند با اشاره به اینکه عمده مشکل ما، نبود زیرساخت هاست، بیان می‌کند: مسئولان شرکت آب منطقه‌ای نیز عنوان می‌کنند که فعلا تا چند سال آینده امکان آبرسانی به منطقه عظیمیه وجود ندارد.
این عضو تعاونی اضافه می‌کند: مقرر شده بود تا برقرسانی موقت برای این منطقه صورت گیرد که این امر هنوز محقق نشده است.
حوزه زیرساخت نیازمند همکاری تمام ارگان‌های ذیربط
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین می‌گوید: هیچ برنامه‌ای برای آبرسانی به منطقه عظیمیه به غیر از سد طالقان وجود ندارد ؛ لذا از مردم درخواست می کنیم به صحبت‌های دلالان دراین باره توجهی نکنند .
داراب بیرانوندی با اشاره به کم آبی شهر قزوین می افزاید : برخی افراد در انتشار اخباری مبنی بر اینکه خرید و فروش در اراضی عظیمیه صورت می‌گیرد، بازارگرمی می‌کننددر حالی که بارها اعلام کرده ایم که امکان آبرسانی به منطقه عظیمه وجودندارد .
بیرانوندی ادامه می‌دهد : باید در حوزه زیرساخت تمام ارگان‌ها همکاری داشته باشند؛ هیچ ریالی تا به امروز برای اختصاص آب به منطقه عظیمیه به حساب شرکت آبفای استان واریز نشده است و از سوی دیگر آبی وجود ندارد که بتوانیم به این منطقه اختصاص دهیم.
چرا گسترش افقی شهر قزوین؟
حال این سوال مطرح می شود چرا با وجود 450 هکتار بافت فرسوده در هسته مرکزی شهر قزوین اصرار براین است که شهر قزوین از سمت شمال توسعه پیدا کند که مستلزم هزینه ها ی ازتامین امنیت گرفته تا خدمات زیربنایی است ؟
آنچه می توان بطور خلاصه به این سوال پاسخ داد این است که بحث سوداگری زمین در بالای آزادراه قزوین - رشت مطرح است که بحث کامل تر موضوع در همین گزارش به آن پرداخته می شود .
طبق آمار ارائه شده بیش از یک هزارو 250 هکتار بافت فرسوده در 10 شهر استان قزوین وجود دارد که 450 هکتار آن مربوط به شهر قزوین است.
این میزان بافت فرسوده در استان قزوین نیاز به مدخله‌ایی جدی دارد که شاید از طریق بازآفرینی و یا بهسازی و نوسازی و یا مرمت بتوان آن را تحقق بخشید. که بخش اعظمی از کمبود مسکن در شهر قزوین را جبران خواهد کرد .
استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین در همین باره می‌گوید: هزارو 250 هکتار در یک نگاه تهدیدی برای استان و در یک نگاه دیگر فرصت محسوب می‌شود؛ اینکه ما تهدید را در اولویت قرار دهیم یا فرصت را، به توان مدیران استان برمی‌گردد.
رحیم هاشم‌پور می‌افزاید: اصولا هر 10 سال یکبار به موضوع بافت فرسوده پرداخته و برنامه‌هایی برای آن تنظیم می‌شود ولی با توجه به وسعت بالای بافت فرسوده در استان به نظر می‌رسد که یا طرح‌های ارائه شده ناکارآمدند و یا اینکه مدیران گذشته از توانایی کمتری برخوردار بودند.
در این بین به طور حتم بازآفرینی شهری یکی از روش‌های مداخله در بافت فرسوده است که به نوعی به تولد دوباره بافت منجر می شود.
اما کارشناسان برای بازآفرینی شهری سه فاکتور بخش خصوصی، شهرداری و مشارکت در سرمایه و ساخت را مهم می‌دانند.
از نگاه استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اعطا وام به تنهایی قادر به ایجاد تغییر در بافت فرسوده نیست، بلکه ورود سرمایه و ساخت در بافت فرسوده از عوامل مهم بازآفرینی است.
در خصوص موفق نبودن مدیران شهری در بافت فرسوده ، بیشتر به علت ضعف مالی مالکین درساخت‌وساز است و مبلغ وام اعطایی، علی‌رغم افزایش‌هایی که صورت گرفته به هیج‌وجه برای تخریب و بازسازی کافی نیست.
رحیم هاشم‌پور اعتقاد دارد، روش‌های مداخله از نوع طرح تجمیع به پشتوانه انبوه‌سازان همراه با حمایت شهرداری با تعدیل حداکثری ضوابط و مقررات از طرف شهرداری، می تواند بازآفرینی در بافت فرسوده را سرعت بخشد.
بافت فرسوده شهرها اگر چه نشانگر قدمت و معماری ایرانی ، اسلامی و گنجینه ای برای مردم است اما فرسودگی ساختمانهای بافت فرسوده زنگ خطرجدی برای ساکنان و ایجاد چهره نامناسب شهری است .
بافت فرسوده، زخمی کهنه بر تن قزوین
شرایط خاص شهر قزوین از جمله هم جواری بافت فرسوده با آثار و ابنیه تاریخی، محدودیت های حمل و نقل و ساخت و ساز در نقاط قدیمی شهر، تراکم جمعیتی بالا و کم بودن مساحت موجب شده است تا روند نوسازی و بهسازی در این شهر کند شود، از این رو همه دستگاه ها موظفند در کنار مدیریت شهری تلاش خود را به منظور زیرساخت سازی، حمایت و تشویق ساکنان این مناطق به کار گیرند تا در صورت وقوع بحران با فاجعه ای ناخوشایند مواجه نشویم.
از نگاه کارشناسی به واحدهایی که فاقد اسکلت فلزی است و معابر آن کم عرض و ریزدانه‌های بنا بیش از 50 درصد و کمتر از 200 متر باشد بافت فرسوده گفته می‌شود، شهر قزوین محدوده های آبگیلک، هادی آباد، سعدی، جنوب خیابان بوعلی، امامزاده علی، خیابان تهران قدیم و باغ دبیر دارای بافت فرسوده شهری است که باید نوسازی و بازسازی شود.
باتوجه به قانون برنامه پنجم توسعه، دولت موظف است سالانه 10 درصد از بافت فرسوده شهری و روستایی را حذف کند، این در حالی است که تاکنون کمتر از 5 درصد مساحت بافت فرسوده شهر قزوین بهسازی و نوسازی شده است، البته با توجه به اهمیت بازسازی و بهسازی بافت های فرسوده تاکنون برنامه ریزی های متعددی در این حوزه صورت گرفته ولی ضروری است این برنامه ها با جدیت و سرعت بیشتری پیگیری شود.
با توجه به زلزله خیز بودن استان قزوین و تبعات منفی ناشی از عدم بازسازی و احیاء بافت های فرسوده، می طلبد این مهم بجای توسعه شهر قزوین از شمال شهر که زمین های مرغوب کشاورزی را از بین می برد در راس امور و برنامه های مدیریت شهری قرار گیرد.
بافت‌های فرسوده و ضرورت بازآفرینی
از طرفی هم بافت‌های فرسوده قزوین به‌رغم هویت تاریخی و فرهنگی از نظر اجتماعی و شهرنشینی با مشکلات و چالش‌های متعددی مواجه است که ضرورت بازآفرینی شهری را در آنها ضروری می کند.
طرح بازآفرینی بافت فرسوده، فرصت مناسبی است تا با اجرای آن خانه‌های فرسوده و محله‌های قدیمی را نوسازی و مشکل کمبود مسکن را برطرف کرد بدون اینکه متحمل هزینه های فراوانی در توسعه افقی شهر قزوین شد .
از سوی دیگر با اجرای طرح بازآفرینی شهری، از افرادی که در سکونتگاه‌های نامناسب و ناکارآمد با بافت‌های ضعیف، مشکل‌دار و فرسوده شهری زندگی می‌کنند ، حفاظت و صیانت می شود .
طرح بازآفرینی مانع از توسعه افقی شهر
رحیم هاشم‌پور استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین در این باره هم می گوید : امر مهمی که اعضای ستاد بازآفرینی باید به آن اعتقاد داشته باشند و با جدیت آن را پیگیری کنند موضوع توسعه از درون و جلوگیری از رشد افقی شهر است.
این موضوع با تسهیل اجرای مشوق‌های اختصاص داده شده به ساخت‌وساز در محدوده مصوب بافت‌های فرسوده، گامی بلند به سوی حل مشکل مسکن وجلوگیری از هدر رفت زمین ناشی ازتوسعه افقی شهر است.
دکتر هاشم پور معتقد است: با ظرفیت بافت فرسوده و زمین های موجود در داخل شهر قزوین ، حداقل می توان دویست هزار واحد مسکونی ایجاد کرد بدون اینکه آسیبی از جمله به باغستان های اطراف شهر وارد کرد .
او می افزاید: بنابراین چه ضرورتی دارد شهر به سمت شمال گسترش یابد با توجه به آسیب های فراوانی که این مسئله می تواند بوجود آورد .
13 میلیارد تومان در اختیار طرح‌های بازآفرینی شهری
مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین از تخصیص ۱۳ میلیارد تومان اعتبار به صورت نقد و اوراق برای تکمیل برخی طرح‌های بازآفرینی استان خبر می دهد و می گوید : با توجه به پیش بینی اعتبارات در حوزه بازآفرینی، اقداماتی در حوزه‌های مختلف انجام گرفته که با عنایت به پیگیری‌های انجام شده از ۲ محل اعتباراتی به صورت نقدی تأمین شد.
ابراهیم مبارک قدم می افزاید : اعتباری به مبلغ هفت میلیارد تومان در قالب تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان برنامه و بودجه کشور و شرکت بازآفرینی ایران ابلاغ شده که اعتبارات آن از دو محل منابع داخلی شرکت بازآفرینی و صندوق توسعه ملی تأمین شده است.
مبارک قدم اضافه می‌کند: با توجه به نبود امکان تعریف طرح جدید، این پروژه‌ها باید قبلاً در ستاد بازآفرینی شهری استان مصوب شده باشند که به همین منظور مبلغ ۶ میلیارد تومان هم به صورت اوراق به استان تخصیص داده شده است.
او می گوید: همچنین ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به‌منظور ساماندهی و بهسازی محلات قدیمی تر شهرقزوین مانند بلاغی، هادی‌آباد و سرای محله به شهرداری قزوین تخصیص یافت.
مبارک قدم اضافه کرد: مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان بابت تکمیل مجتمع فرهنگی و محله فردوس به شهرداری آبیک و ۵۰۰ میلیون تومان نیز برای احداث مدرسه در این محله به اداره کل نوسازی مدارس استان اختصاص یافته است که همه این اعتبارات اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری را در قزوین سرعت خواهد بخشید.
بافت فرسوده شهری و دشواری خدمات رسانی
از آنجائیکه بافت های فرسوده،کارآمدی خود را در حوزه شهری از دست داده و ارایه خدمات شهری مطلوب به شهروندان به سختی صورت می گیرد. آیا ضروری نیست به جای توسعه افقی شهر به این مناطق توجه شود ؟
اگر در بافت های فرسوده آتش سوزی صورت گیرد، سقفی فرو بریزد، زلزله ای رخ دهد یا بیماری نیاز به اورژانس داشته باشد، امکان امداد رسانی خودروهای آتش نشانی، آمبولانس و هرگونه خدمات دیگر به علت بافت خاص و تراکم جمعیت در بافت فرسوده محدود است یا با سختی انجام می شود.
با این وضعیت با بروز حوادث غیر مترقبه نظیر زلزله می توان گفت در بافت های فرسوده با یک بحران انسانی مواجه خواهیم شد، بنابراین مسئولان ارشد استانی و ملی به همراه مشارکت مردم باید همت خود را به کارگیرند تا بجای توسعه افقی شهر در کوتاه ترین زمان ممکن بافت ها ی فرسوده را نوسازی و احیا کنند.
اضافه شدن نواحی منفصل شهری که در واقع بلعیدن زمین‌های مرغوب کشاورزی از سمت جنوب به پیکره قزوین بود هم گویا، دردی دوا نکرد. بعد از آن، با این توجیه که شهر قزوین، در حصار باغستان سنتی است، فقط از شمال قابلیت توسعه دارد؛ زمزمه تفکیک اراضی شمال آزادراه به گوش رسید.
اواخر دهه 80 بود که برخی مدیران از اختصاص قسمتی از زمین‌های شهر برای احداث باغ‌ویلا خبر دادند؛ اراضی شمال آزادراه قزوین - رشت برای اینگونه ساخت‌وساز انتخاب شد. البته مخالفت‌هایی هم مطرح بود که خبر از احتمال سوءاستفاده (بورس بازی زمین) در این مناطق می‌داد.
اما تنش وقتی بالا گرفت که شنیده شد زمین‌های مرغوب شمال آزادراه، از کشاورزان خریداری شده و مالکان، مترصد تفکیک زمین و اخذ مجوزند.
از آن زمان تاکنون، توسعه شمال شهر محل بحث‌ها و جدل‌های شهری است؛ به نظر می‌رسد کلان‌شهر شدن قزوین هم دیگر موضوعیت ندارد.
برخی مدیران شهری آن را در راستای توازن فیزیکی شهر می‌دانند، عده‌ای خواسته زمین‌داران منطقه، برای ویلاهای شخصی آنرا مناسب می دانند و گاهی کسانی از جمله نمایندگان ادوار مجلس، آن را عامل دوپاره شدن شهر عنوان می‌کنند.
سردرگمی اعضای تعاونی‌ها دراراضی عظیمیه
تقریبا بیش از سه دهه است که تعیین تکلیف اراضی ۳۳۰ هکتاری شهرک عظیمیه شهر قزوین در شمال این شهر انجام نشده و این در حالی است که بیشتر اعضای تعاونی‌ها را کارگران تشکیل می‌دهند.
موضوع مشکلات اراضی 330 هکتاری عظیمیه قزوین از جمله موضوعاتی است که مردم آن منطقه سال‌های متوالی با آن روبه‌رو هستند.
اجرای تاسیسات زیربنایی شامل خط انتقال مخزن، سرویس شبکه توزیع، چاه‌های آب، خط انتقال، تصفیه‌خانه، خطوط انتقال برق و گاز و آماده‌سازی زیرساخت‌های تاسیساتی در منطقه عظیمیه، هزینه‌هایی را دربردارد که بی توجه به این زیرساخت‌ها، موجب انتقاد خریداران زمین و تعاونی های این منطقه شده است.
یکی از اعضای تعاونی معروف به ( نُه‌گانه) اراضی عظیمیه قزوین به عمده مشکلات این منطقه اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: سال‌هاست قول ساخت مسکن در این منطقه به ما داده شده است در حالیکه هیچ‌گونه زیرساختی و خدمات زیربنایی از جمله آب ، برق ، گاز و... در این منطقه وجود ندارد.
وقتی بحث برقرسانی به این منطقه را با مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان قزوین مطرح کردم اقای سعید بهادی وند چگینی می گوید: با توجه به هزینه ها، برق رسانی به این منطقه بسیار زمان بر خواهد بود.
آقای اکبری عضو تعاونی می‌گوید: براساس اظهارنظرهای مسئولان شرکت آب، آبی در دسترس نیست که بتوان به منطقه عظیمیه آبرسانی شود و در صورت اختصاص آب از سد طالقان به استان، آب به این منطقه داده می‌شود.که این مسئله نیز تا حداقل ده سال آینده بعید بنظر می رسد .
تامین آب مهمترین مشکل منطقه عظیمیه
عضو دیگر تعاونی نه‌گانه اراضی عظیمیه قزوین می گوید: مسئولان شرکت آب منطقه‌ای عنوان می‌کنند که فعلا بودجه‌ای برای آبرسانی به منطقه عظیمه اختصاص نیافته که که بتوانیم تأسیسات آن را راه‌اندازی کنیم؛ براساس اظهارنظرهای مسئولان ، آب باید از سد طالقان اختصاص داده شود.
آقای کاکاوند با اشاره به اینکه عمده مشکل ما، نبود زیرساخت هاست، بیان می‌کند: مسئولان شرکت آب منطقه‌ای نیز عنوان می‌کنند که فعلا تا چند سال آینده امکان آبرسانی به منطقه عظیمیه وجود ندارد.
این عضو تعاونی اضافه می‌کند: مقرر شده بود تا برقرسانی موقت برای این منطقه صورت گیرد که این امر هنوز محقق نشده است.
حوزه زیرساخت نیازمند همکاری تمام ارگان‌های ذیربط
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قزوین می‌گوید: هیچ برنامه‌ای برای آبرسانی به منطقه عظیمیه به غیر از سد طالقان وجود ندارد ؛ لذا از مردم درخواست می کنیم به صحبت‌های دلالان دراین باره توجهی نکنند .
داراب بیرانوندی با اشاره به کم آبی شهر قزوین می افزاید : برخی افراد در انتشار اخباری مبنی بر اینکه خرید و فروش در اراضی عظیمیه صورت می‌گیرد، بازارگرمی می‌کننددر حالی که بارها اعلام کرده ایم که امکان آبرسانی به منطقه عظیمه وجودندارد .
بیرانوندی ادامه می‌دهد : باید در حوزه زیرساخت تمام ارگان‌ها همکاری داشته باشند؛ هیچ ریالی تا به امروز برای اختصاص آب به منطقه عظیمیه به حساب شرکت آبفای استان واریز نشده است و از سوی دیگر آبی وجود ندارد که بتوانیم به این منطقه اختصاص دهیم.
چرا گسترش افقی شهر قزوین؟
حال این سوال مطرح می شود چرا با وجود 450 هکتار بافت فرسوده در هسته مرکزی شهر قزوین اصرار براین است که شهر قزوین از سمت شمال توسعه پیدا کند که مستلزم هزینه ها ی ازتامین امنیت گرفته تا خدمات زیربنایی است ؟
آنچه می توان بطور خلاصه به این سوال پاسخ داد این است که بحث سوداگری زمین در بالای آزادراه قزوین - رشت مطرح است که بحث کامل تر موضوع در همین گزارش به آن پرداخته می شود .
طبق آمار ارائه شده بیش از یک هزارو 250 هکتار بافت فرسوده در 10 شهر استان قزوین وجود دارد که 450 هکتار آن مربوط به شهر قزوین است.
این میزان بافت فرسوده در استان قزوین نیاز به مدخله‌ایی جدی دارد که شاید از طریق بازآفرینی و یا بهسازی و نوسازی و یا مرمت بتوان آن را تحقق بخشید. که بخش اعظمی از کمبود مسکن در شهر قزوین را جبران خواهد کرد .
استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین در همین باره می‌گوید: هزارو 250 هکتار در یک نگاه تهدیدی برای استان و در یک نگاه دیگر فرصت محسوب می‌شود؛ اینکه ما تهدید را در اولویت قرار دهیم یا فرصت را، به توان مدیران استان برمی‌گردد.
رحیم هاشم‌پور می‌افزاید: اصولا هر 10 سال یکبار به موضوع بافت فرسوده پرداخته و برنامه‌هایی برای آن تنظیم می‌شود ولی با توجه به وسعت بالای بافت فرسوده در استان به نظر می‌رسد که یا طرح‌های ارائه شده ناکارآمدند و یا اینکه مدیران گذشته از توانایی کمتری برخوردار بودند.
در این بین به طور حتم بازآفرینی شهری یکی از روش‌های مداخله در بافت فرسوده است که به نوعی به تولد دوباره بافت منجر می شود.
اما کارشناسان برای بازآفرینی شهری سه فاکتور بخش خصوصی، شهرداری و مشارکت در سرمایه و ساخت را مهم می‌دانند.
از نگاه استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) اعطا وام به تنهایی قادر به ایجاد تغییر در بافت فرسوده نیست، بلکه ورود سرمایه و ساخت در بافت فرسوده از عوامل مهم بازآفرینی است.
در خصوص موفق نبودن مدیران شهری در بافت فرسوده ، بیشتر به علت ضعف مالی مالکین درساخت‌وساز است و مبلغ وام اعطایی، علی‌رغم افزایش‌هایی که صورت گرفته به هیج‌وجه برای تخریب و بازسازی کافی نیست.
رحیم هاشم‌پور اعتقاد دارد، روش‌های مداخله از نوع طرح تجمیع به پشتوانه انبوه‌سازان همراه با حمایت شهرداری با تعدیل حداکثری ضوابط و مقررات از طرف شهرداری، می تواند بازآفرینی در بافت فرسوده را سرعت بخشد.
بافت فرسوده شهرها اگر چه نشانگر قدمت و معماری ایرانی ، اسلامی و گنجینه ای برای مردم است اما فرسودگی ساختمانهای بافت فرسوده زنگ خطرجدی برای ساکنان و ایجاد چهره نامناسب شهری است .
بافت فرسوده، زخمی کهنه بر تن قزوین
شرایط خاص شهر قزوین از جمله هم جواری بافت فرسوده با آثار و ابنیه تاریخی، محدودیت های حمل و نقل و ساخت و ساز در نقاط قدیمی شهر، تراکم جمعیتی بالا و کم بودن مساحت موجب شده است تا روند نوسازی و بهسازی در این شهر کند شود، از این رو همه دستگاه ها موظفند در کنار مدیریت شهری تلاش خود را به منظور زیرساخت سازی، حمایت و تشویق ساکنان این مناطق به کار گیرند تا در صورت وقوع بحران با فاجعه ای ناخوشایند مواجه نشویم.
از نگاه کارشناسی به واحدهایی که فاقد اسکلت فلزی است و معابر آن کم عرض و ریزدانه‌های بنا بیش از 50 درصد و کمتر از 200 متر باشد بافت فرسوده گفته می‌شود، شهر قزوین محدوده های آبگیلک، هادی آباد، سعدی، جنوب خیابان بوعلی، امامزاده علی، خیابان تهران قدیم و باغ دبیر دارای بافت فرسوده شهری است که باید نوسازی و بازسازی شود.
باتوجه به قانون برنامه پنجم توسعه، دولت موظف است سالانه 10 درصد از بافت فرسوده شهری و روستایی را حذف کند، این در حالی است که تاکنون کمتر از 5 درصد مساحت بافت فرسوده شهر قزوین بهسازی و نوسازی شده است، البته با توجه به اهمیت بازسازی و بهسازی بافت های فرسوده تاکنون برنامه ریزی های متعددی در این حوزه صورت گرفته ولی ضروری است این برنامه ها با جدیت و سرعت بیشتری پیگیری شود.
با توجه به زلزله خیز بودن استان قزوین و تبعات منفی ناشی از عدم بازسازی و احیاء بافت های فرسوده، می طلبد این مهم بجای توسعه شهر قزوین از شمال شهر که زمین های مرغوب کشاورزی را از بین می برد در راس امور و برنامه های مدیریت شهری قرار گیرد.
بافت‌های فرسوده و ضرورت بازآفرینی
از طرفی هم بافت‌های فرسوده قزوین به‌رغم هویت تاریخی و فرهنگی از نظر اجتماعی و شهرنشینی با مشکلات و چالش‌های متعددی مواجه است که ضرورت بازآفرینی شهری را در آنها ضروری می کند.
طرح بازآفرینی بافت فرسوده، فرصت مناسبی است تا با اجرای آن خانه‌های فرسوده و محله‌های قدیمی را نوسازی و مشکل کمبود مسکن را برطرف کرد بدون اینکه متحمل هزینه های فراوانی در توسعه افقی شهر قزوین شد .
از سوی دیگر با اجرای طرح بازآفرینی شهری، از افرادی که در سکونتگاه‌های نامناسب و ناکارآمد با بافت‌های ضعیف، مشکل‌دار و فرسوده شهری زندگی می‌کنند ، حفاظت و صیانت می شود .
طرح بازآفرینی مانع از توسعه افقی شهر
رحیم هاشم‌پور استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین در این باره هم می گوید : امر مهمی که اعضای ستاد بازآفرینی باید به آن اعتقاد داشته باشند و با جدیت آن را پیگیری کنند موضوع توسعه از درون و جلوگیری از رشد افقی شهر است.
این موضوع با تسهیل اجرای مشوق‌های اختصاص داده شده به ساخت‌وساز در محدوده مصوب بافت‌های فرسوده، گامی بلند به سوی حل مشکل مسکن وجلوگیری از هدر رفت زمین ناشی ازتوسعه افقی شهر است.
دکتر هاشم پور معتقد است: با ظرفیت بافت فرسوده و زمین های موجود در داخل شهر قزوین ، حداقل می توان دویست هزار واحد مسکونی ایجاد کرد بدون اینکه آسیبی از جمله به باغستان های اطراف شهر وارد کرد .
او می افزاید: بنابراین چه ضرورتی دارد شهر به سمت شمال گسترش یابد با توجه به آسیب های فراوانی که این مسئله می تواند بوجود آورد .
13 میلیارد تومان در اختیار طرح‌های بازآفرینی شهری
مدیرکل راه و شهرسازی استان قزوین از تخصیص ۱۳ میلیارد تومان اعتبار به صورت نقد و اوراق برای تکمیل برخی طرح‌های بازآفرینی استان خبر می دهد و می گوید : با توجه به پیش بینی اعتبارات در حوزه بازآفرینی، اقداماتی در حوزه‌های مختلف انجام گرفته که با عنایت به پیگیری‌های انجام شده از ۲ محل اعتباراتی به صورت نقدی تأمین شد.
ابراهیم مبارک قدم می افزاید : اعتباری به مبلغ هفت میلیارد تومان در قالب تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان برنامه و بودجه کشور و شرکت بازآفرینی ایران ابلاغ شده که اعتبارات آن از دو محل منابع داخلی شرکت بازآفرینی و صندوق توسعه ملی تأمین شده است.
مبارک قدم اضافه می‌کند: با توجه به نبود امکان تعریف طرح جدید، این پروژه‌ها باید قبلاً در ستاد بازآفرینی شهری استان مصوب شده باشند که به همین منظور مبلغ ۶ میلیارد تومان هم به صورت اوراق به استان تخصیص داده شده است.
او می گوید: همچنین ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان به‌منظور ساماندهی و بهسازی محلات قدیمی تر شهرقزوین مانند بلاغی، هادی‌آباد و سرای محله به شهرداری قزوین تخصیص یافت.
مبارک قدم اضافه کرد: مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان بابت تکمیل مجتمع فرهنگی و محله فردوس به شهرداری آبیک و ۵۰۰ میلیون تومان نیز برای احداث مدرسه در این محله به اداره کل نوسازی مدارس استان اختصاص یافته است که همه این اعتبارات اجرای پروژه‌های بازآفرینی شهری را در قزوین سرعت خواهد بخشید.
بافت فرسوده شهری و دشواری خدمات رسانی
از آنجائیکه بافت های فرسوده،کارآمدی خود را در حوزه شهری از دست داده و ارایه خدمات شهری مطلوب به شهروندان به سختی صورت می گیرد. آیا ضروری نیست به جای توسعه افقی شهر به این مناطق توجه شود ؟
اگر در بافت های فرسوده آتش سوزی صورت گیرد، سقفی فرو بریزد، زلزله ای رخ دهد یا بیماری نیاز به اورژانس داشته باشد، امکان امداد رسانی خودروهای آتش نشانی، آمبولانس و هرگونه خدمات دیگر به علت بافت خاص و تراکم جمعیت در بافت فرسوده محدود است یا با سختی انجام می شود.
با این وضعیت با بروز حوادث غیر مترقبه نظیر زلزله می توان گفت در بافت های فرسوده با یک بحران انسانی مواجه خواهیم شد، بنابراین مسئولان ارشد استانی و ملی به همراه مشارکت مردم باید همت خود را به کارگیرند تا بجای توسعه افقی شهر در کوتاه ترین زمان ممکن بافت ها ی فرسوده را نوسازی و احیا کنند.
* توسعه افقی یا عمودی شهر ، مسئله این است؟
خانم امامقلی یکی از شهروندان قزوینی در این باره می گوید : با وعده های داده شده مسئولان ، حدود سی سال است که مردمی در بالادست آزاد راه قزوین -گیلان ، زمین خریداری کرده اند سرگردانند و برخی از آنان هم تاکنون فوت کرده اند .
او می افزاید : تاکید برخی مسئولان بر توسعه افقی شهر قزوین این شائبه را ایجاد می کند که آنها نیز بر بورس بازی زمین در این اراضی دامن می زنند .
از همان سال‌های دهه 60 سیاست توسعه افقی در شهر قزوین اشتباه بود و مناطقی همچون شهرک های مینودر و کوثر با تراکم‌های کم و متوسط موجب رشد افقی قزوین وتبدیل شدن اراضی حاصلخیز به کاربری‌های مسکونی شد.
جمعیت شهر قزوین در سال‌های 70-1368 بالغ بر 280 هزار نفر بود و هنوز بالای کانال بطور پراکنده شاهد تعداد معدودی ساخت‌وساز بود و در سال 1383 جمعیت به 385 هزار نفر رسید و توسعه شهر با درنظرگرفتن بافت‌های خالی تا مرز جنوبی اتوبان قزوین-زنجان رسید.
رحیم هاشم‌پور استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین می‌گوید: بحث توسعه افقی بطرف بالا اتوبان با توجه به زمین های خالی در هسته مرکزی شهر و بافت فرسوده در راستای تولید مسکن منطقی نیست و بهره‌وری مناسب از فضاهای موجود در هسته مرکزی شهر و بهینه کردن اراضی یکی از راههای کنترل رشد بی‌رویه شهرباید باشد .
در سند آمایش سرزمینی استان قزوین ، یکی از ماموریت‌ها بحث ایجاد پایگاهای گردشگری مجهز به هتل و خدمات برتر ترانزیت و ترابری، در بالای آزاد راه قزوین - رشت پیش بینی شده نه سکونتگاهی با توجه به اراضی و بافت خالی در زیر آزاد راه که به اندازه کافی وجود دارد.
بنابراین توسعه افقی شهر امروز یک ایده مناسب و مطلوبی نیست و با توجه به هزینه زیرساخت‌های شهری که بر عهده مدیریت شهری است برای شهرداری توجیه پذیر نیست ولذا رشد عمودی شهر به مراتب مفیدتر و مقرون به صرفه تر باشد.
از دید برخی مسئولان شمال شهر گزینه مطلوب برای ساخت‌وساز
علی رغم مطالب فوق الذکر مبنی بر اینکه ساخت و ساز در اراضی بالا دست آزاد راه قزوین -گیلان نه تنها فرصت نیست و بلکه به علت از بین رفتن اراضی کشاورزی تهدید محسوب می شود برخی مسئولانی استان تاکید بر توسعه افقی شهر قزوین را دارند.
برخلاف صحبت‌های استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) شهردار قزوین اعتقاد دارد، با توجه به پیرامونی شهر که از جنوب و شرق و غرب احاطه شده، در فضای سبز یا باغ های سنتی به خاطر تراکم جمعیت در بافتی که الان وضع موجود است استقبال این را دارند که به شمال شهر روی بیاورند.
سیاوش طاهرخانی این اتفاق را به عنوان یکی از فرصت‌ها می‌داند و می‌گوید: به نظرم از لحاظ الگوهایی که در شهر است هر چند که ساختار فرهنگی در شهر قزوین به ساختمانهای ویلایی اتفاق افتاده است و بافت پر و خالی شهر این را نشان می‌دهد که در شمال شهرمان بافت خالی است برای همین خاطر یک جاذبه خوبی در اینجا دارد که می‌تواند تمایلی باشد برای کسانی که واقعا قصد سرمایه‌گذاری می‌کنند یا باید زندگی‌شان را به نحوی ادامه دهند به خاطر اینکه جاذبه‌ها در شمال شهر و موضوعاتی که در این حوزه است به نظرم بتواند تشکیل دهد و تشخیص آن هم با خود حوزه اقتصادی است که در حوزه شهری و مدیریت شهری است.
تصوب طرح جامع شهر قزوین و مخالفت با عمودی شدن شهر
اولین طرح جامعی که در سال 1343 برای شهر قزوین تهیه شد (طرح جامع مندا) بود که سال 1350 هم به تصویب رسید در این دوره رشد شهرنشینی بسیار کم و به صورت بدیهی بود یک افق بیست و پنج ساله هم برای این طرح درنظرگرفته بودند که با اتمام افق طرح، طرح جامع مسکونی در سال 1354 قبل از انقلاب، طرح جامع دوم تهیه شد و مساحت شهر در آن زمان به هزار و پانصد و سی و شش هکتار افزایش پیدا کرد بحث ورود تحولات صنعتی در استان قزوین بود که نیاز به گسترش برای جمعیت مهاجر را داشته باشیم.
مدیرکل راه و شهرسازی استان در همین باره می‌گوید: بعد از انقلاب اولین طرح جامعی که تهیه شد طرح جامع شارمند بود که سال 1369 تصویب شد. اراضی شمال اتوبان در آن زمان که محدوده شهر به مساحت دو هزار هکتار افزایش پیداکرد یعنی موضوع اراضی بالای اتوبان موضوعی نیست که الان مطرح باشد بیست سال پیش این اراضی کلا به داخل محدوده شهر افزایش پیدا کرد.
ابراهیم مبارک‌قدم می‌افزاید: در آن زمان کاربری که برای اراضی در نظر گرفته شده بود در طرح جامع پیشنهادی به صورت حوزه سکونتی و تامین خدمات عمومی شهر بود که بعدا در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران عنوان شدکه این اراضی فعلا به عنوان اراضی ذخیره شهری برای توسعه‌های بلند مدت حفظ شود.
وی ادامه می‌دهد: در آن زمان که طرح جامع شارمند تهیه می‌شود سال 1366 تقریبا می‌شود گفت قریب به اتفاق اکثر شهرهای کشور به علت اتفاقاتی که بعد از انقلاب افتاد و مهاجرت بی‌رویه‌ای که از شهرهای کوچک به سمت شهرهای بزرگ و از روستاها به سمت شهرها تحولات جمعیتی نشان داد می‌شود گفت که نرخ رشد شهرها و نرخ رشد شهرنشینی بسیار افزایش پیدا کرد.
مدیرکل راه و شهرسازی می گوید: در واقع اراضی بالای اتوبان پاسخ به نرخ رشد دهه 1360 بود که اراضی بالای اتوبان الحاق به محدوده شد و در زمان تصویب عنوان شد که این اراضی فعلا هیچ‌گونه بارگذاری جمعیتی و سکونتی در آن اتفاق نیفتد به عنوان اراضی ذخیره شهری یا توسعه‌های آتی شهر این اراضی حفظ شود که با رأی دیوان عدالت اداری با توجه به کاربری ذخیره شهری جزو کاربری‌های مصوب مسرح در ضوابط مقرر در شهرسازی و معماری نبود عنوان شد که موضوع کاربری ذخیره شهری منتفی شود.
ساخت‌وساز درشمال شهر همراه با توسعه گردشگری
معاون عمرانی استاندار قزوین می‌گوید: علاوه بر ۳۳۰ هکتاری که در شهرک عظیمیه به عنوان سکونتگاه درنظر گرفته شده است امسال هم ۱۰۰ هکتار زمین در شمال آزاد راه قزوین - رشت برای ساخت واحد مسکونی برای ایثار گران در نظر گرفته شد.
علی فرخزاد می افزاید: وزیر راه و شهرسازی با کلیات الحاق 100 هکتار زمین دولتی به محدوده شهر قزوین از شمال آن موافقت کرده، که از 100 هکتار زمینی که قرار است در شمال اتوبان قزوین-زنجان اضافه شود، 30 درصد آن مسکونی می‌شود و بقیه مختص اجرای پروژه‌های گردشگری است.
فرخزاد اضافه می کند: بنابراین 30 هکتار زمین‌های یادشده در قالب شهرک ، ساخت شهرک مسکونی برای خانواده‌های شهدا و ایثارگران اختصاص پیدا خواهد کرد و 70 هکتار آن هم به اجرای طرح‌های فرهنگی و گردشگری اختصاص خواهد یافت که البته انجام همه این کارها منوط و مشروط به اجرایی شدن پروژه انتقال آب از سد طالقان به قزوین است.
معاون عمرانی استاندار هم مانند شهردار و مدیرکل راه و شهرسازی می‌گوید: شهر قزوین از سه جبهه شرق و غرب و جنوب محصور به باغات ارزشمند سنتی است و توسعه افقی شهر به این سه سمت امکان‌پذیر نیست به ناچار باید شهر به سمت شمال و بالای آزاد راه توسعه یابد که البته با محدودیت‌های خدماتی در تامین آب و برق فعلا میسر نیست .
فرخزاد می‌گوید: برای زمین‌های بالای اتوبان برنامه‌ریزی بلندمدتی برای انتقال آب طالقان انجام شده است.
مشکلات تعاونی‌های مسکن در اراضی عظیمیه
رئیس کمیسیون املاک و مستغلات شورای اسلامی شهر قزوین نیز می‌گوید: افراد زیادی در تعاونی‌های مسکن و اراضی عظمیه منتظر خانه‌دار شدن هستند که تاکنون مشکلات آنها حل نشده باقی مانده است که خواستار رفع آن هستیم.
سعید دقیقی می‌افزاید: برای حل بسیاری از مشکلات شهر قزوین نیازمند تعامل و همکاری در سطوح مدیریتی بالا هستیم؛ چراکه درحال حاضر برخی از طرح‌ها در شورای عالی معماری و شهرسازی مسکوت مانده و باید در سطوح بالاتر حل و فصل شود.
وی می‌گوید: بسیاری از شهروندان و اقشار ضعیف در این تعاونی‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا با امیدی خانه‌دار شوند؛ اما متاسفانه به دلایل زیادی از جمله به علت مشکل تامین آب شرب منطقه این موضوع محقق نشده است.
بورس بازی در زمین‌های شمال شهر
اما رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین برخلاف نظر مسئولان استانی می گوید : در طرح آمایش سرزمینی ، اراضی بالا دست آزاد راه قزوین - رشت به عنوان سکونتگاه درنظر گرفته نشده است و از مردم می‌خواهد: تحت هیچ عنوان وارد خرید و فروش و بورس بازی زمینی که در بالادست آزادراه اتفاق افتاده نشوند.
ابوالفضل یاری می‌افزاید: شهروندان قطعا بدانند که در آن مناطق توسعه شهری را به هیچ عنوان نخواهیم داشت.
یاری اضافه می کند : سال‌های اخیر دو تا طرح بسیار مهم مطالعه کردیم یکی طرح آمایش استان و یکی بحث تقاضای مسکن در شهر قزوین که در هیچ کدام از این دو تا طرح ما بحث توسعه افقی به ویژه بالای آزاد راه ، را مطرح نکردیم موضوعی که اینجا مطرح است توسعه سکونتگاهی با توسعه فضای شهری متفاوت است.
وی می‌گوید: آن چیزی که بالای اتوبان به عنوان ذخیره شهری و توسعه شهری در نظر گرفته شده صرفا خدمات برتر خدمات بزرگ مقیاس مانند دهکده المپیک و همچین بحث دانشگاه‌هایی مطرح است و طرح هیچ گونه توسعه سکونتگاهی به مفهومی که الان مدنظرو رایج شده ، نیست .
رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان قزوین می افزاید : بورس بازی زمین که در بالادست آزادراه اتفاق افتاده است نه در طرح آمایش و نه در طرح تقاضای مسکن مد نظر نیست ، آن چیزی که در آمایش به این موضوع پرداخته شده است استفاده از ظرفیت‌های درون شهری مانند احیای بافت فرسوده ، بازآفرینی شهری و استفاده از زمین های محدوده داخل شهر است.
بگفته رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی با توجه به اینکه شورای عالی معماری و شهرسازی به اسناد همین طرح‌های بالادستی با این موضوع مخالفت کرده است دقیقا مشخص است آن چیزی که برای آنجا مدنظر است، توسعه سکونتگاه به مفهوم بورس بازی زمین برای دادن خدمات بود.
یاری اعتقاد دارددرزمین ها شمال شهر به ویژه بالای آزاد راه چنانچه به عنوان سکونتگاهی هم مدنظر باشد با توجه به نبود زیرساخت‌ها مانند آب، برق ، گاز، پاسگاه ، درمانگاه ، فضای سبز و... حداقل در پانزده سال آینده امکان بارگذاری جمعیتی در آنجا امکان پذیر نیست.
در حال حاضر با گسترش و توسعه شهرها، افزایش سیل مهاجرت روستاییان به شهر و حتی حضور غیرمنتظره مهاجران کشورهای مختلف در پیرامون شهرهای بزرگ باعث ایجاد مناطقی در حاشیه شهرها شده که این پدیده معضلات بزرگ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را نیز تاکنون به همراه خود داشته است.
همزمان با توسعه پایدار شهری و سیل مهاجرت‌ها، رفته رفته کنترل و هدایت شهرها سخت و مشکلات این نواحی برای مدیریت آنها دوچندان شده تا جایی که امروزه شهرها در حالی به عنوان مصرف کننده و یا توزیع کننده خدمات و کالاها شناخته می‌شوند که خود با چالش‌های متعدد و فراوانی از جمله انواع آلودگی‌های صوتی و زیست محیطی، ترافیک و حتی بهداشت روبرو شده و همه ساله نیز بخش مهمی از بودجه‌ها ، برای رفع و یا کنترل این آسیب‌ها در آن مناطق هزینه می شود .
اما به هرحال طرح توسعه افقی یا عمودی شدن شهر فقط باید با نگاه کارشناسی صورت گیرد تا افرادی که برای خانه دار شدن در این بافت ها دل به آینده بسته اند اولا امیدشان کمرنگ نشود وثانیا قربانی منفعت طلبان نشوند .
نکته مهم‌تر این که دست دلالان و کسانی که در این بین به دنبال سودآوری و منفعت خود هستند، کوتاه شود .
استان قزوین با ۲۸ شهر و ۶ شهرستان با جمعیت بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر، یکی از شهرهای تاریخی کشور محسوب می‌شود.
نگارنده : علی صفری الموتی
انتشار یافته: ۲
جناب آقای الموتی گرانی زمین در سطح شهر و نبود جای پارک ماشین حکایت از بیکفایتی مسئولین برای ایجاد بستری مناسب برای سکونت در این استان دارد و با این حرفهای صد من یک غاز و تحقیقات آبدوغ خیاری نمیتوان خسارت وارده به ما را که 30 سال است به امید خانه دار شدن در آن مکان زمینی تهیه نموده ایم را جبران کند و اگر خود شما یک جو انصاف داشتید و ظالم نبودید به خسارات وارده به قشر ضعیف می پرداختید نه به آن اداره و سازمان که هیچ نمی فهمد که ما چه زجری از این قضیه می کشیم و دلال دلال کردن شما هم جز انحراف افکار عمومی برای اجرای عدالت چیز دیگری نیست . با فرمایشات علی آقا موافقم ، نه اینکه دلالان قیمت زمین و مسکن رو داخل شهر هم بالا نبردن و... نظر شما